Spławski Jan z Milesznej Górki h. Leliwa (zm. 1602), kasztelan, potem wojewoda inowrocławski. Był wnukiem Jana, sędziego ziemskiego poznańskiego (zob.), synem burgrabiego i podwojewodziego gnieźnieńskiego Mikołaja i Jadwigi Słupskiej albo Drzewianowskiej (zm. między r. 1584 a 1591).
Począwszy od r. 1546 wraz z matką i bratem Mikołajem występował S. w sprawach majątkowych dotyczących ich głównego dziedzictwa w pow. pyzdrskim, tj. m. Mileszna Górka (zwana także Targową Górką, obecnie Góra Targowa). Aktywność publiczną rozwinął w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta. Dn. 25 I 1574 uczestniczył w powitaniu Henryka Walezego w Międzyrzeczu. Po ucieczce Henryka, na sejmiku w Środzie 29 X t.r. wybrano S-ego na jednego z pięciu deputatów do sądu wiecowego woj. poznańskiego. Zaczął wówczas zyskiwać popularność wśród wielkopolskiej szlachty opowiadającej się za detronizacją Henryka Walezego i nową elekcją, a zarazem niechętnej przewodnictwu prymasa Jakuba Uchańskiego. Na elekcji w r. 1575 optował za wyborem Piasta. Dn. 9 V 1577 na sejmiku generalnym woj. wielkopolskiego w Kole powierzono mu funkcję poborcy podatku w woj. poznańskim. W r. 1578 pomagał marszałkowi w. kor. Andrzejowi Opalińskiemu w obejmowaniu urzędu star. generalnego Wielkopolski. Odtąd występował często w otoczeniu Opalińskiego, prawdopodobnie więc właśnie jego poparciu zawdzięczał przyszłą karierę. Dn. 24 I 1580 został mianowany przez Stefana Batorego kaszt. inowrocławskim po awansowaniu Piotra Smerzyńskiego na woj. inowrocławskie. Po jego śmierci otrzymał 28 X 1582, podczas sejmu w Warszawie, nominację na woj. inowrocławskiego. Na sejmie tym był jednym ze świadków aktu nobilitacji Piotra Frankusa (Franka), geometry i kartografa królewskiego. W sierpniu 1584 wziął udział w konwokacji senatorów w Lublinie. Na sejm w r. 1585 zjechał sporo przed terminem jego rozpoczęcia i 12 I był w grupie Wielkopolan, którzy pod przewodnictwem Opalińskiego witali Stefana Batorego przybywającego do Warszawy. Na sejmie nie był aktywny; nie zabrał głosu podczas burzliwej debaty w sprawie osądzenia Krzysztofa Zborowskiego. Wiadomo, iż pozostał w Warszawie co najmniej do 26 II.
W bezkrólewiu po śmierci Stefana Batorego należał S. do stronnictwa kanclerza Jana Zamoyskiego. Na sejmie elekcyjnym w r. 1587 był obecny przynajmniej od 22 VII, kiedy na naradzie senatorów opowiadał się za porozumieniem z panami litewskimi w sprawie jednomyślnego wystąpienia wobec prohabsburskiej partii Zborowskich. Dn. 19 VIII podpisał akt elekcji Zygmunta Wazy. Po elekcji udał się na Kujawy, gdzie podpisał laudum sejmiku radziejowskiego uchwalone 29 X t.r. i przekazane posłom na sejm koronacyjny Zygmunta. W sejmie tym wziął udział; jego nazwisko widnieje na listach świadków generalnego potwierdzenia praw przez króla z 8 I 1588, a także na przywileju dla Zamoyskiego na królewszczyzny Zamch i Krzeszów (30 I 1588). W sierpniu t.r. poparł starania Opalińskiego o małżeństwo jego syna Piotra, krajczego kor., z córką kaszt. gnieźnieńskiego Jana Zborowskiego – Anną. Małżeństwu temu przeciwny był Jan Zamoyski, który nie chciał, by w ten sposób doszło do ułaskawienia «maksymilianisty» Zborowskiego. Był S. i wotował na sejmie «pacyfikacyjnym» w r. 1589. Dn. 20 IX t.r. podpisał uchwałę zjazdu senatorów i posłów w Łęczycy, zwołanego dla obmyślenia obrony dla województw południowo-wschodnich. Na antykanclerski zjazd w Kole 10 VIII 1590 nie przybył; prosił jednak przez swego brata Mikołaja o usprawiedliwienie nieobecności, «zezwalając na wszystko». Wotował na sejmie w r. 1593, przychylił się do zgody na wyjazd króla do Szwecji i na pobór podatku przeznaczonego w dużej części na koszta tego wyjazdu. Na radziejowskim sejmiku relacyjnym po tym sejmie jedynie grupa szlachty skupiona wokół S-ego zaaprobowała uchwały sejmowe w całości. Na sejm w r. 1597 przybył S. już po wotach.
W świetle źródeł nie ulega wątpliwości, że był S. katolikiem. Odmienna opinia M. Boruckiego wynika z pomylenia go z innym woj. inowrocławskim, Janem Krotoskim, który zaprowadził reformację w Barcinie (pow. kcyński), mylnie uznanym za własność S-ego. Ze S-m można wiązać usunięcie braci czeskich ze Stawiszyna i przywrócenie tam katolicyzmu.
Przez ponad trzydzieści lat bracia Jan i Mikołaj Spławscy gospodarowali zapewne wspólnie (nie określano ich jednak jako niedzielnych); np. w r. 1564 wspólnie nabyli wsie Orzeszków i Naczki w pow. pyzdrskim. W r. 1577 przeprowadzili dział, na mocy którego Jan wziął dobra w pow. nakielskim: Drzewianowo, Skoraczewo, Wąwelno, Mierusino, Jaszkowo oraz Kościerzynę i Trzebuń. Wspólnie wyposażyli (2 tys. złp. posagu i 1 tys. złp. wyprawy) siostrę Jadwigę, która (ok. r. 1585) wyszła za mąż za Maksymiliana Russockiego z Kleczewa. Żona S-ego (od ok. r. 1576), Anna Korzbokówna, wniosła mu Witkowo w pow. gnieźnieńskim, dom w Gnieźnie na Przedmieściu Toruńskim i królewszczyznę Stawiszyn, na którą uzyskał 14 I 1580 dożywocie od Stefana Batorego. Dla siebie zachowała królewszczyznę Lubola w woj. sieradzkim. Po śmierci brata (zm. bezżennie i bezpotomnie w r. 1593) objął S. jego dział, tj.: Mileszną Górkę z częściami w przyległych wsiach (Maławieś i Wielkawieś), Orzeszkowo, Naczki, Murzynowo Leśne, Dominowo w pow. pyzdrskim oraz leżące w pow. poznańskim Żerniki i Jaryszki. W Milesznej Górce ufundował S. w r. 1593 szpital (przytułek) dla ubogich, przeznaczając na jego utrzymanie odsetki z sumy 200 złp. ulokowanych na wyderkaf. O wieś Jaryszki, stanowiącą dawniej uposażenie altarii św. Marcina w katedrze poznańskiej, a przejętą jakoby nieprawnie przez przodków S-ego, prowadził od r. 1598 spór z altarystą Wojciechem Racięskim. S. był nadto właścicielem wsi Janikowo w pow. inowrocławskim oraz Kołodziejewa i Sędowa w pow. gnieźnieńskim; na tych wsiach zabezpieczył w r. 1585 posag (10 tys. złp.) córki Doroty. S. zmarł w r. 1602, przed 25 IV.
Z małżeństwa z Anną z Korzboków (zm. 1600), wdową po kaszt. lędzkim Wojciechu Przyjemskim (zob.), miał S. synów Wojciecha i Macieja oraz córkę Dorotę, żonę kaszt. brzeskiego kujawskiego Jarosława Sokołowskiego (zob.). Syn Wojciech wpisał się w r. 1594 do metryki nacji polskiej w Uniw. Padewskim, studiował w Rzymie i tam zmarł 12 IX 1596; został pochowany w kościele Augustianów, gdzie umieszczono jego popiersie. Syn Maciej (zm. ok. r. 1613), student w Würzburgu w r. 1597, po śmierci ojca gospodarował na Milesznej Górce. Był żonaty z Anną z Wierzbna Rydzyńską, 2.v. Abrahamową Ciświcką.
Urzędnicy; – Barycz, Polacy na studiach w Rzymie (syn Wojciech); Borucki M., Ziemia kujawska pod względem historycznym, geograficznym, archeologicznym i statystycznym, Włocławek 1882 s. 27, 74; Filipczak-Kocur A., Senatorowie i posłowie na sejmie „pacyfikacyjnym” w 1589 r., „Czas. Prawno-Hist.” T. 34: 1982 z. 2; Jarmiński L., Bez użycia siły, W. 1992; Kaczorowski W., Senatorowie na sejmach z lat 1587/88–1609, Zesz. Nauk. WSP w Opolu. Historia, [Z.] 29: 1990; Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, W. 2000; Lepszy K., Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kr. 1929; Łukaszewicz J., O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkiej Polsce, P. 1835; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., I; Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, Wr. 1989 cz. 1; Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica, P. 1996 (syn Maciej, mylnie jako Mateusz); – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, I (syn Wojciech); Arch. Zamoyskiego, III–IV; Dzieje ziemi kujawskiej, Ogł. A. Pawiński, W. 1888 V 388; Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego, Wyd. P. Czaplewski, Tor. 1939–47 II; Mon. Pol. Vat., V; Script. Rer. Pol., XI (diariusz 1587), XVIII (diariusz 1585), XXII (Orzelski); Teki Dworzaczka, CD-ROM, Kórnik–P. 1995; Vol. leg., II 957, 1203; Źródła Dziej., IX, XI 150, 155, 159, 160; – AGAD: Metryka Kor., t. 123 k. 202–203, 205–205v., t. 147 k. 148–148v., 171v.–172; – Mater. Red. PSB: Kartoteka Komitetu Źródeł do Życia Umysłowego Polski XVI–XVIII w.
Waldemar Chorążyczewski